Zondag. Ze zit op haar nieuwe stoel van glad roodbruin leer. Zo’n sta-opstoel, die je helpt liggen alsof je niet meer zitten kan. Onderuit gezakt zit ze, haar kin drukt op de borst. De gezwachtelde benen steken alvast recht vooruit, over de rand van haar bril kijkt ze ons aan. Ze is keurig aangekleed, haar beige vest past goed bij haar lindegroene broek.

Het gaat over geld, of die stoel betaald moest worden, of geld niet gelukkig maakt, of er voldoende in haar portemonnee zit. ‘Kascontrole?’, vraagt ze. Het gaat over Sjoerd zijn werk, of hij maandag weer naar school moet. Maar de vakantie is alweer een week voorbij, mam, dus ja, elke week, net als altijd. Ze zegt dat je wel wilt proberen om te snappen hoe de dingen gaan, maar dat je er niet .., en ze beweegt haar handen alsof ze een schroef aandraait.

Het gaat over de zusters in het huis, die tegenwoordig allemaal getatoueerd zijn. Dat het zonde is van die mooie huid, dat ze vroeger altijd hoopte dat wij dat nooit zouden doen, dat ze blij is dat Sjoerd geen tattoo heeft. Sjoerd stroopt lachend zijn mouw op, alsof hij een verse tag wil laten zien. Hij lacht nog harder als die er niet blijkt te zijn. Ze zegt dat ze wel wil proberen om de dingen te snappen. Ze doet met haar armen een molentje na.

Het gaat over de honden, dat de ene Tammo is en de andere Stine, en ze wijst ze aan. Dat Sjoerd Sjoerd is, en ik Wouter. Ze vraagt of we zelf ook eten koken, of we waar wij wonen wel eten voor de honden kunnen kopen, ze vraagt of Sjoerd met de auto naar zijn werk gaat. Ze vraagt of we bij de ingang ... en ze maakt met haar handen een beweging alsof ze ze wast. Ze vraagt of we Coronaklapjes..., nee, die hoeven niet meer. Coronaklapjes, denk ik, dat woord moet ik onthouden.

Het gaat over haar vriendin, die weer is langs geweest, afgelopen week. Er staat een stukje op tafel, drie bloemen met een laagje cellofaan er omheen geperst, drie grassprieten steken er bovenuit. ‘Anthurium’, zegt ze. Zal ik dat cellofaan eraf halen, vraagt Sjoerd. Doe maar niet, zeg ik. Hij doet schoon water in de vaas. Ze vertelt over het hevige onweer van de afgelopen week, met zware donder en bliksem, zo erg dat ze dacht dat het de hel was. Er is geen onweer geweest, denk ik, ze is stokdoof. Aan Sjoerd ga ik dat niet uitleggen. Ze draait met haar handen.

De hel. Schroef. Molentje.

Het was ochtend. De daken van de auto’s op de kade sloegen wit uit en er woei een stevig oostenwindje dat de kou venijnig door mijn broekspijpen joeg. Mijn muts trok ik verder over mijn oren, mijn handen duwde ik, met de beide hondenriemen erin, dieper in mijn zakken. Onder de Oosterbrug kwamen we twee vreemde mannen tegen, in lange zwarte jassen. Ze hadden ouderwetse bezems bij zich, ze maakten vreemde bewegingen. Jong waren ze, studenten misschien, met een opdracht. De één hield een telefoontje vast waar blikkerige muziek uit kwam, de ander draaide rondjes om zijn bezemsteel. Na ieder rondje noemde hij een getal: 83, 84. Hij keek niet op, in zijn monotone beweging was hij naar binnen gekeerd, als in een trance. De telefoonjongen deed een stap opzij en keek me verontschuldigend aan. Dat het niet aan hem lag, zoiets. Op de stoeprand stond een paars kaarsje, het brandde niet. In de plantenbak aan de overkant zakte Stine door haar achterpoten. Ik zocht in mijn broekzak naar het meegenomen boterhamzakje.

Verderop lagen twee jongens bewegingloos op de stoep, twee stonden erbij te kijken. Verstandig vond ik het niet, in die snijdende wind op de tegels. Ik voelde de kou in mijn eigen botten. Toen we dichterbij kwamen begonnen ze te bewegen, stonden ze op, trokken ze hun lange zwarte jassen weer aan. En gingen ze verder, op weg naar de volgende vreemde opdracht. Wij sloegen linksaf, het parkje in, waar Tammo op het grasveldje begon te scharrelen en rond te draaien. Het zakje was niet vol, deze kon er nog wel bij. We liepen verder, de hoek om, naar de vuilnisbak. En toen weer linksaf, langs de kinderopvang, die al open was, en waar de vaders en moeders met hun auto’s en bakfietsen hun kind kwamen afleveren. Er was geen file deze keer, we konden er gewoon langs. Verderop mannen in oranje pakken, er stond een graafmachine op de stoep, er waren grote roodwitte pilonnen, er stond een busje bij met ‘infra’ erop. Ze gingen graven. Stine begon hard te trekken aan de lijn. Weg hier!

Thuis piepte ik het hek open, we liepen de steeg in, gingen met de lift naar boven, ik schepte vlees uit een bakje in de voerbakken, voor Tammo een lepeltje poeder en wat medicatie erbij. Van zijn stramheid was trouwens, toen ik aan kwam lopen met de voerbakken, weinig te zien: hij huppelde soepeler dan die jongen onder de brug. Ze aten hun bakken smakkend leeg, ze kwamen bedelen om een brokje, zoals ze dat elke ochtend en elke avond doen. Tammo lebberde flink uit de waterbak en zocht zijn mand op. Stine inspecteerde Tammo’s bak, zoals altijd, en kroop vervolgens op haar kleedje in de douche, die altijd openstaat. In de woonkamer vindt ze het soms nog wat spannend. Eindelijk was de ochtend van mij, eindelijk kon ik schrijven. Over het zingen van de merel, hoog in de berk achter ons appartement, waar ik vanmorgen wakker van geworden was.

Maanden geleden is ons vorige huis verkocht, de verbouwing van het nieuwe laat op zich wachten. We kunnen er intussen al wel een beetje wonen. Er is een slaapkamer, er staat een bed. Er is een eettafel, er staan lampen. Je kunt er de merel horen zingen achter het huis. Maar een keuken is er niet, dus halen we eten van de Chinees, de Thai of de Surinamer. Lekker stads. Voor het andere deel wonen we tijdelijk op een boerderij, ergens halverwege tussen twee dorpen op het Groningse platteland. Op het erf kunnen de honden los. Ze jagen er achter de katten aan, rennen hun rondjes om het kippenhok. Ze ruiken de geur van fazant en ree en haas en vos. Ze schooien bij de boerin, ze weten er de weg en komen altijd weer terug. Omdat de woonkamer er niet zo groot is, slapen zij op de bank en wij in onze eigen caravan. Die stond in de zomer buiten onder de bomen, die staat nu binnen in de schuur.

Het wordt tijd om de caravan naar buiten te rijden. Het wordt tijd voor het zingen van de merel.

Vanmorgen zag ik wat ik eerder ook al zag. Toen verbaasde het me licht, nu iets meer. Bij de ondergrondse vuilnisbakken, langs het water, met de bovengrondse hokjes voor papier en vuilnis en glas, had ik vorige week al een keer twee jonge mannen zien staan, de een in kamerjas. Studenten, dacht ik nog, samen de vuilnis wegbrengen. Een niet ongewoon beeld in de grote stad, ’s morgens om acht uur, al is het wel winter en waren de kuiten bloot. Mij was het opgevallen maar ik dacht er verder niet over na. Hoogstens: zeker vroeg op, die jongens. Of laat naar bed.

Vanmorgen hetzelfde beeld, maar de andere man leek zich nu naast de vuilnisbak aan te kleden. T-shirt uit, shirt aan, broek aan. Kennelijk had hij daar in zijn blote bast en zijn onderbroek gestaan, of in minder dan dat, en was hij nu bezig zich voor te bereiden op de dag.

Ik probeerde de zaak een beetje te verklaren. Zwervers? Maar een zwerver draagt meestal geen kamerjas, was mijn gedachte. Bovendien leken de mannen mij, zo in de ochtendschemer bezien, te jong, te goedgebouwd, te energiek en te studentikoos voor het zwerverschap. Mijn vooroordelen rondom de thuisloze natie kwamen op. Ik probeerde mijn blik op mijn honden gericht te houden, want wat heb je aan een glurende wandelaar als je je staat aan te kleden? We scharrelden verder op ons ochtendrondje.

Even verderop werden we ingehaald. Een lange slanke man, met baard liep ons voorbij, een arm vol spullen bij zich, iets in de andere hand wat leek op een opgerolde slaapzak. Ik probeerde te bedenken wat de verklaring zou kunnen zijn voor deze man met deze spullen, ’s morgens om tien over acht, kennelijk op weg naar iets. Zou het een couch surfer zijn? Iemand die bij een student in een kamerjas de nacht had doorgebracht en nu op weg was naar Peking, San Francisco of Ameland? Voor een date van gisteravond die was blijven hangen en vervolgens de deur was uitgezet, leek de slaapzak me een overbodig element.

Ineens was de man verdwenen, ik heb niet gezien of hij in een auto is gestapt, de straat is overgestoken, een ander huis is binnengegaan. Het enige adres dat we voorbij gekomen waren was de kinderopvang, die zijn deuren al had geopend en waar vaders en moeders met kindjes aan de hand naar binnen liepen. Uiteindelijk gaf ik de moed op, liepen we het laatste stukje naar huis. De komende weken zal ik extra opletten. Als Sjoerd om kwart voor acht naar zijn werk gaat, gaan wij aan de wandel. Je zal zien dat ik ze nooit meer zie.

Piesen in de steeg, poepen in de plantenbak. Stine begint te wennen aan het hondse leven in de grote stad. Gisteravond al, ik meende dat ik zag dat ze moest, dacht ik: verzilveren, die nood. Ik ging nog even met ze uit, met allebei, en ja hoor, Stine was nog niet op straat of de eerste de beste plantenbak was het haasje, een dikke plas, en klaar was ze. Eerder zelfs dan Tammo, die even verderop een regenpijp benutte voor een flinke straal. Wat een feest kan plassen zijn! Daarna nog een klein blokje om en de nacht kon beginnen.

Vanmorgen vroeg, voor het eten aan, weer naar buiten. We waren nog niet beneden of daar zat ze al, op de steentjes van de steeg, nog voordat we het hek door waren, ledigde ze haar blaas met een ferme plas. Weer voor Tammo aan. Even verder, onder het viaductje door, sleepte ze me naar de eerstvolgende plantenbak voor een bescheiden drol. Zo, dat was eruit. En weer eerder dan Tammo. Al die angst van de afgelopen weken, de schrik voor elke vlieg die opsteeg, voor elke fiets die langs zoefde, die is niet weg, maar ze kanaliseert het allemaal aardig. Ze hoeft haar plas niet meer anderhalf uur op te houden, haar drol anderhalve dag. De heenreis van een ochtendwandeling is nu goed te doen. Bij de terugreis blijft ze nog tamelijk volhardend trekken aan de lijn. Alsof het dan sneller gaat. En alsof dat de bedoeling is.

De vorst heeft een dun vliesje ijs gemaakt op het zwarte water van de haven. Het is kerstvakantie, het is maandag. De winkels zijn dicht vanwege de lock-down. Het ijzelt, het is spiegelglad. Het snerpende geluid van een ambulance doorsnijdt de vroege ochtendstilte. Buigt af, ijlt weg. Vanuit mijn raam op vijf hoog kijk ik naar de man op straat. Hij is de enige. Hij glijdt uit, valt op zijn kont, blijft even zitten. Mijn spieren trekken hard samen, ik voel een pijnscheut door mijn onderrug.

De man krabbelt moeizaam overeind, ik zie hem maar half, achter het billboard dat daar staat. 70 schat ik hem, hij heeft iets in de hand en schuift in de richting van de boten, voetje voor voetje. Er liggen keitjes, van die gladde Belgische. Ik vraag me af wat ik zou moeten doen als hij opnieuw uitglijdt. De lift nemen, de trappen afrennen? 112 bellen? Het raam opendoen en schreeuwen? De man bereikt het trapje.

Voorzichtig strooit hij handjes zout uit een zakje op het hout van de steigerplanken. Doet een paar stapjes vooruit en strooit weer. Zo beweegt hij verder van de kade af, verder de steiger op. De man strooit zout tot het op is. Dan schuifelt hij verder, naar de boten. Zijn hand reikt naar een reling. Hij pakt, aarzelt, waagt een stap, is aan boord. Opgelucht haal ik adem. Als hij nu valt, valt hij binnenboord.

Ik denk aan de oude mevrouw, ze woonde tegenover ons in de Amsterdamse Houthavens, in het oude vrachtschip waarop ze vroeger met haar man gevaren had. Het schip droeg haar naam. We maakten weleens een praatje, als ik haar op de steiger tegenkwam met haar rollator. Opnieuw hoor ik een sirene. Ik denk aan de jongen die afgelopen week in een koude nacht vermist en later gevonden werd, iets verderop. Hij was gaan lopen, zonder jas.

... toen ’t water hen omhelzen ging
en in zijn zachte armen ving...
dichtte J.B. Charles.

Toen ik in mijn pyjama de bijkeuken binnenkwam en door het raampje naar de wereld keek, moest ik eerst naar buiten om een foto te maken. Daarna ontbeten, gewandeld, de honden te eten gegeven. En ondertussen telkens foto’s gemaakt. Van de volle maan, felgeel in de zwarte lucht rechts boven de kapschuur naar de aarzelend in zachtroze en pastelblauw opkomende bleekgele zon, links van het voorhuis. Flarden grondmist, in de verte staken de rietranden langs de oevers van het Boterdiep er bovenuit. Daarna pas tanden gepoetst. En weer: foto’s. De zonsopgang was verpletterend.

Vannacht was er  gekrijs in de schuur. Tien voor elf was het, ik was net in de eerste slaap, ik droomde over naar het zwembad gaan met een paar leuke mensen. Een beetje tegen elkaar aan hangen, het voelde jong, vrij, onbelemmerd. We zetten met kleurpotlood dunne lijntjes op een boekje, Ada en ik, toen een heftig geluid boven mij me wegtrok uit het zwembad naar de schuur, naar hier en ik wat verdwaasd wakker werd. Geluid als van dieren in gevecht, in doodsnood. Ben eruit geweest, de koplamp op, de schuur in. Omhoog schijnend, naar waar het geluid volgens mij vandaan kwam.

Natuurlijk zag ik niets anders dan de binnenkant van het dak van een grote boerenschuur. Riet, latjes, spanten, gebinten. Daaronder trekkers, silo’s vol tarwe en ander graan, gereedschap, boerenwagens. De oude poes, op de kachel, die in haar mandje naar me lag te tegenlichtknipogen. Wat had ik willen ontdekken? Bloedsporen? Tandengeblikker? Een kat in doodsnood, een verscheurde steenmarter? Wat had ik willen doen? Alles zag eruit als een stille boerenschuur in een nacht in december, ik doofde het licht en ging weer slapen.

Om een uur of twaalf nog een keer, weer dat krijsen terwijl ik weer pas in slaap gevallen was. Deze keer bleef ik liggen. Het hield weer op. Vanmorgen aan de buurman verteld. Marter, dacht hij ook. Nu op internet nog even opgezocht: ‘Krijsen steenmarters?’ En inderdaad: steenmarters krijsen!

‘Sjoerd laat nu de honden uit zonder mij. Niet leuk dus.’ Dat schreef ik gisteren, dat schrijf ik vandaag weer. De harde lockdown wordt vanavond afgekondigd en ik heb een zere voet. Sjoerd neemt de honden mee, gaat de auto bij Ikea parkeren en loopt terug. Ik kan niet mee. Zo ging het. Maar later op de dag zijn we toch gaan wandelen. Proberen, ik voelde de pijn in mijn voorvoet, waarvan de vetkamertjes kapot zijn, en waardoor de logge substantie onbelemmerd mijn hele voorvoet door kan, alsof het waterbed zijn compartimenten kwijt is en alles tegen de randen opklotst. Maar het ging toch, we liepen over het Schuitendiep naar de bieb, ik bracht een boek terug. We liepen naar Albert Heijn op de Oude Ebbingestraat, Sjoerd deed er wat boodschappen, wij bleven buiten staan wachten. We liepen naar Falafel op de Oude Kijk en bestelden, nu het nog kon, er elk een wrap, om ter plaatse op te eten. We liepen naar het Noorderplantsoen om met name Stine de gelegenheid te geven om te poepen. Wat ze niet deed. Pas op de Oostersingel voelde ik: nu is het meer dan genoeg. De pijn werd scherper, ik was blij dat we op huis aan waren. Zo heb ik dus toch gewandeld. De honden ook. Sjoerd ook. Alleen dat poepen, dat wou niet.

De zon kwam met een schoonheid op, niet te geloven. Kijken, dacht ik, die foto’s komen later wel. Maar toch kon ik het fotograferen niet laten. Of was het omgekeerd? Foto’s maken en toch kijken? Ik kon het niet laten! Vanaf half acht, toen ik in mijn pyjama de kamer binnenkwam en wist: ik moet nu naar buiten voor een foto, tot aan de buurman tegenkomen en erover beginnen, een dik uur later. Alles daartussen. De wandeling met de honden, het knetterende oranje in het zuidoosten, achter de rietkragen van het Boterdiep; de zachtroze beschenen wolken in het noorden, boven de Wadden. Aan alle kanten grootsheid, zo breed en zover als ik kijken kon. Het ging maar door, er kwam geen einde aan.

Pas toen ik, bijna weer thuis, J. zag en mijn mond opendeed en begon te praten, merkte ik op wat het me deed. Ik kon bijna niet weer stoppen, over die prachtige luchten, de indrukwekkende wolkenpartijen, donker, maar ook stralend wit en roze. Over de zon, die als een oranje vuurbal opkwam, in strepen van bijna zwarte lucht. Over het vlakke Hogeland, dat zich eronder uitstrekte zo breed als boerenland maar zijn kan, rondom, van links naar rechts en verder, tot het helemaal weer links was, en omgekeerd. En wij daar tussen, de honden en ik.

Ik praatte en J. begon zelf ook te stralen en vertelde over oom Cor in Canada en een wolkje dat daar de hele dag bleef, en over de kleine breedte die de zon in de winter aflegt boven de horizon, over een week of twee, en hij strekte zijn armen als de wijzers op tien over tien. Van Klimp tot aan Clevering, zei hij, de boerderijen ginds in het veld aanwijzend. En in de zomer, en hij draaide zich 180 graden om naar de zee, met diezelfde armen, was het zo: op in het noordoosten, onder in het uiterste noordwesten. Wat een verschil!

Drie kilometer naar het westen ligt een dorpje, twee naar het oosten een gehucht. 300 meter naar het noorden een weg, een halve kilometer naar het zuiden het kanaal (‘Daip’, zeggen ze hier). In de verte zie ik schoorstenen van een oude steenfabriek, op het Hogeland kun je ver kijken. De bushalte is een half uur lopen, 'Halfweg' heet dat ironisch, het treinstation is een uur. Op dit stille kruispunt, 'Op Röttem', wonen wij. Midden tussen ons vorige en ons volgende huis, tussen wat was en wat komt. Al meer dan 1000 jaar wonen hier mensen, de boerderij is 400 jaar ouder dan ik. Gewas op het land, de oogst en het gereedschap in de schuur. Een boer, een boerin, een hond in het voorhuis. In de zijkamer wij met onze honden.

Slapen doen we in de caravan. Eerst stond die aan de rand van het erf. We liepen erheen, elke avond. Van de bank naar het bed, van wonen naar vakantie. De voordeur uit, een veldje over, een pad af. Emmertje in de hand, lampje op het hoofd toen het wat eerder donker begon te worden. Tammo en Stine wilden graag mee, geen haar op hun hoofd dat zij alleen in huis bleven. Tot de eerste de beste onweersbui. Stortregen raasde, donder en bliksem wisselden elkaar in hoog tempo af, takken braken in stukken op het dak van de caravan. Stine kroop in paniek onder de rand van de voortent uit, naar buiten, de snoeiharde regen in. Voor de buitendeur vond ik haar terug, nog altijd in de stortbui, haar vacht in slierten om haar schriele sidderende lijfje. Ik liet haar binnen, wreef haar voorzichtig met een handdoek droog en warm. Vanaf die nacht bleven ze liever in de zijkamer.

Toen ging het waaien, werd het herfstig, moest de jas aan en de muts op, toen hebben we de caravan in de schuur gezet. Nu lopen we ’s avonds binnendoor, de bijkeuken uit, de schuur in. Hetzelfde emmertje, dezelfde lamp. Van storm en regen hebben we geen last meer. In de stilte van de nacht hoor ik soms het schuifje van de kachel dat open gaat of dicht. Verder niets. Als de boer zijn tarwe levert, en de vrachtwagen de schuur in rijdt, raast naast de caravan de pomp, soms urenlang. Elke ochtend zet ik de ventilator een uurtje aan voor de frisse lucht. Een vochtig doekje langs de randjes kan vast wonderen doen, bedacht ik. Tammo en Stine delen de schuur nu met de poezen. Ze slapen nog steeds in de zijkamer.

Samen met de architect hebben we plannen gemaakt voor ons nieuwe huis. Ze zijn fraai uitgewerkt, we zijn er blij mee, hebben er prachtige plaatjes van. Die lijken uit de mooiste tijdschriften te komen. Af en toe haal ik ze voor de dag om even bij weg te dromen. Zo kan het worden, zo willen we graag dat het wordt. Maar in plaatjes kun je niet wonen. De aannemer is nog niet begonnen. Geen tijd, geen mensen, geen materiaal. We zijn in gesprek. ‘Te druk', zei de een. 'Derde kwartaal volgend jaar’, zei een ander. Derde kwartaal, dat is juli, dat is vakantie. Dan wordt het misschien augustus. Dus reken maar op september. Dat is nog eens negen maanden.

Over een paar weken gaan we provisorisch in ons nieuwe huis wonen. In de stad, aan de haven. Op de vijfde, je kan er ver kijken. Een wc is er, een douche, een keuken, de kachel brandt al. Wonen kan je er prima, ook al is het nog niet zo leuk en zo praktisch en zo betoverend als op de plaatjes. Maar dat kan nog lang duren. Dus eerst maar over, en vanuit die positie opnieuw kijken. We zijn van harte welkom, onze nieuwe buren zijn blij dat we komen. En dat moet het ook weer worden: een blij gebeuren. Een heerlijk huis om naar te verlangen, fantastisch om naar uit te zien. En daarna weer heel gewoon. Over tot de orde van de dag. 's Avonds blijven de honden op de bank. In de zijkamer.

Terwijl de dag nog maar amper begonnen was leverde ik de liefste bij de bushalte af, het regende sneeuw, het dakje van de auto was wit toen we erheen liepen, krabben hoefde niet, het sneeuwregende er ook zo weer vanaf. We reden rustig door het diepdonker, tijd genoeg, de bus is nooit zo vroeg. En toen ik hem in dat donkere hokje had achtergelaten met als enige lichtpuntje zijn iPhone, om de buschauffeur te waarschuwen dat die hem niet zomaar voorbij zou rijden, en even later weer thuis kwam, stonden de honden al bij de deur, zo van: we zijn nu toch al opgestaan, laat ons dan ook direct maar uit. Dus vooruit, de tuigjes om, de riemen aangelijnd, wij naar buiten, koplantaarn mee, want licht was het nog lang niet. En wij scharrelden rond de boerderij, in die sneeuwregen, de voetjes van de honden knisperden door het nog een klein beetje bevroren gras, dat natter en zompiger werd, net zolang tot er voldoende gepiest en gepoept was, alles eruit zodat er weer wat in kon, en toen we weer thuis waren en de voerbakken voor de dag kwamen (vooruit, we waren nou toch bezig, dan alles maar in één keer) en de sneeuw voor de deur intussen bijna weggeregend was, en het verse vlees de bakken rood kleurde, was het nog maar net half acht.