Er is een tijd van zaaien en een tijd van oogsten, zegt de Prediker. Nu is de oogst. De combines maaien het graan, de trekkers rijden. Tarwe, rogge, haver, spelt, het is rijp en moet droog van het land. Er hangt veel van af. Goede oogst is meer waard. En je weet maar nooit of het volgende week de hele week regent.

Als dertienjarige kwam ik vaak op de boerderij. Je merkte de toenemende spanning. Ging het lukken, op tijd en goed? Was iedereen er klaar voor? De combine kwam uit de schuur, moest proefdraaien, werd gesmeerd. De weersvooruitzichten werden bestudeerd, de planning gemaakt en doorgesproken met de buren. Ze deden het samen, om de beurt, met elkaar. Er werd toen niet op zondag geoogst. De enkeling die dat wel deed wist: dat hoort niet. Nu wel, zaterdagavond tot diep in de nacht, wagens vol. Tien, vijftien ton per wagen, door het dorp. Uit het raam van de caravan zie ik ze rijden.

Het afgelopen weekend waren in Leens de Historische Dagen. Je kon er zien hoe het oogsten in voorbije eeuwen ging. Blij word je er niet van. Trijntje van 90 heeft het nog meegemaakt. Je werkte je dood op een akkertje vlas.

Hoe high tech het er tegenwoordig ook uitziet, de oogst is nog steeds niet alleen een centenkwestie. Er blijft ook iets glorieus, misschien wel sacraals of mystieks. Het gaat uiteindelijk om voedsel, om het brood des levens. De grootsheid van de natuur en de afhankelijkheid van de mens worden er in zichtbaar. Je kan werken wat je wil maar je moet het doen met wat de natuur je brengt. Fiets er doorheen en je merkt het. De planten die een seizoen lang gegroeid zijn geven hun leven en hun opbrengst prijs. De boer neemt het aan en brengt het binnen.

Nog even en dan gaat de ploeg de grond in. Dan komt het onderste boven en laat de aarde zich weer van zijn donkerste kant zien. De winter komt. Maar nu nog niet. Nu is de oogst. Nu is de glorie.

Mijn wortels liggen in Noord-Groningen. Mijn voorouders komen op één na allemaal van het Hoogeland. Van Leens tot Uithuizen, hemelsbreed 23 kilometer. Alleen mijn overgrootmoeder (helemaal links op de foto, met de jongste op schoot) komt uit Beerta, bij Winschoten. In Westernieland zijn meer dan 20 familieleden van mij geboren of gestorven. Ik wist van mijn grootouders, maar verder niet. Ik ben er achtergekomen toen ik me meer in mijn afkomst verdiepte. We hadden het huis toen al gekocht.

De foto is van ± 1900. Mijn overgrootvader Edo Wieringa (de kale man op de foto) was kapper en horlogemaker. Hij had een salon en een winkel in Leens. Edo Grap werd hij genoemd. Zijn oudste zoon Harm Jan (rechts achteraan, later mijn opa) verhuisde in 1916 naar Delfzijl en begon er zijn eigen horlogewinkel. De winkel bestaat nog steeds. De jongste zoon (links op schoot in het wit), oom Jacob, heeft de zaak in Leens voortgezet. Diens zoon Edo volgde hem later op. Edo Klokje was zijn bijnaam. Vier jaar geleden heeft Edo de deur van de zaak gesloten. Maar voor een batterijtje kon je altijd nog terecht. Hij nam moeilijk afscheid van de zaak, van de aanloop en de gezelligheid.

Op 1 september 2009, de dag van de begrafenis van Edo Klokje, kreeg ik een telefoontje van Gemeente De Marne. Ik stond op de stoep, in Leens. De ambtenaar feliciteerde me. We hadden de inschrijving gewonnen. Het huis werd ons, zoals dat heet, gegund. We mochten het kopen!

Ik legde neer en ging naar binnen, mijn familie condoleren.

In de kerktoren van Westernieland hangt een klok. Een klok om te luiden, zonder uurwerk. Traditie is dat elke zaterdagmiddag om 5 uur geluid wordt. Vroeger ook op zondagmorgen om acht uur, aan het begin van de Dag des Heren. Einde van het werk, begin van het bidden. Nu niet meer. Het bidden is eraf, de kerkelijke gemeentes Westernieland/Saaxumhuizen, Eenrum en Den Andel zijn samengevoegd en gebruiken hun gebouwen om de beurt. Zij bepalen of er zondagmorgen geluid wordt. En dan pas om half tien.

Meneer Prins was de laatste koster. Daarvoor meneer Steinfelder. Frits woonde naast de kerk. Hij was nog klein en het dorp was stil. De klompen van Steinfelder waren van verre al te horen en op zondagochtend wist Frits dan niet hoe snel hij beneden moest komen. Meneer Steinfelder had speciaal voor hem het touw verlengd.

Frits leert het mij nu. Simpel werk, een beetje aan een touw trekken. Maar een mooie slag maken, dat is niet ieders werk. En als je goed luistert herken je wie er luidt. Elk heeft zijn slag. Alleen al er op tijd aan denken en er zijn vraagt discipline. Vaak vergeet ik het. Dan hoor ik de klok en denk ik dat ik er had moeten zijn. Hoeft niet, zegt Janna, die als vaste vrijwilliger luidt. Maar ik wil wel.

De bouw ligt stil: bouwvak. Dat is wel even wennen. Sinds half mei kwamen we ongeveer elke vrijdagmiddag nieuwsgierig aan om te zien wat er allemaal gebeurd was, de voorbije week. Nu zijn we er bijna elke dag en gebeurt er niets.

Nou ja, er gebeurt van alles. We wadlopen en varen en fietsen en wandelen wat af! Eten bij Piet en Janna, koffie bij Herman en Aafke, wijn bij Koos en Dineke, koffie en wijn bij Edo en Herma. Op bezoek bij de oudste inwoonster van het dorp. Naar een kweker in Oudeschip, naar een kweker in Baflo, naar een kweker in Eenrum. Uit eten, uit vissen, uit zwemmen, noem maar op. Vrienden, familie en collega's komen op bezoek: Aniek en Gertjan met de kinderen, Sybo, Wim en Marjon, Jaap en Geertien, Gijsje en Maarten, Jicky en Paul. Westernieland bruist!

Mensen die op bezoek komen weten natuurlijk: we zijn kleinbehuisd. De caravan met luifel, wat stoelen buiten en dan heb je het wel gehad. Dus als het op toiletbezoek aankomt is het altijd even: eh... Maar we zijn goed voorzien! En het schoonmaken van het toilet gaat gewoon door. De vrachtwagen komt langs, de man doet zijn werk met hogedrukspuit, emmer en afvoerslang. Zodat onze gasten lekker schoon kunnen zitten. Ook in de bouwvak.

Sjoerd is jarig. Gijsje en Maarten komen op de koffie. Koffie met Agricola: gebak uit Baflo, genoemd naar Rudolf Agricola, een vijftiende-eeuwse Humanistische geleerde die er geboren is. 'Doe mij maar een agri-cola.' Kruising tussen appeltaart en oranjekoek, Friesland en Groningen, lekker en zoet. Genoeg voor twee dagen.

's Avonds heerlijk uit eten bij Sigrid en Wicher. Ze staan in de Michelin en dat merk je. Het is een half uurtje op de fiets, dan kunnen we er een glaasje bij drinken. Het restaurant loopt aardig vol voor een dinsdag. Veel streekproducten op het menu: verse vis uit Lauwersoog en Zoutkamp, kaas uit Broek, bleu de Wolvega, we nemen er allebei van. Wicher weet je uit te nodigen tot proeven, veel smaken en texturen op je bord en van alles niet teveel. Een feest voor wie niet wil inladen!

Terug op de fiets bespreken we eerst het aantal te verwachten auto's onderweg. Ik denk: 1. Het is helemaal stil als we Molenrij uitfietsen, achterlangs naar Kleine Huisjes. Daar krijst een vogel. Bij Broek linksaf, en bij het kerkhofje van Wierhuizen weer rechts. En ja, daar komt een auto aan, het busje van Winsum naar Leens. In Domies Toen nog een krijs. Als we thuis zijn is de score: 1 auto, 2 uilen, en wij.

Het is stil op de Oelesprong. We gaan slapen.