Mijn ouders verkochten in de winkel elk jaar entreekaartjes voor de Mattheus Passion. Als kado kregen ze daarvoor steevast twee vrijkaarten. Als elfjarige kreeg ik door dat die niet gebruikt werden. Mijn moeder hield zo’n lange zit niet vol op die harde houten knopstoelen, met haar zere rug. Ik rook mijn kans en mocht er (dat was wel even zeuren) heen, al vonden mijn ouders mij wat jong. Mijn vader wou wel mee. We zaten op die rechte stoelen met biezen zitting. Het was een lange koude zit. Theo Westen, de dirigent, nam de tijd. Sindsdien heb ik ‘de Mattheus’ in mijn hart gesloten.

45 jaar later zat ik weer in diezelfde kerk van toen, de Nicolaïkerk in Appingedam, nu met Sjoerd. We waren ruim op tijd, hadden mooie plaatsen met een zacht kussentje in de kerkbank, en ik heb opnieuw genoten van de indrukwekkende muziek en de prachtige uitvoering onder leiding van Johannes Leertouwer.

Wat moet ik er nog meer van zeggen? Het was ontroerend en verblijdend.

Mijn vader hield van fotograferen. Van zijn zwager had hij een camera gekregen, een Kodak Retina, waar hij erg trots en zuinig op was. Bij hoge uitzondering mocht ik het bruinlederen foudraal bij het drukknoopje losmaken en het toestel als het ware ont-wikkelen. Eén of twee keer heb ik meegemaakt dat de camera uit het etui mocht, door de schroef onderaan los te draaien. Ik weet nog hoe ontroerend het was om de camera zo bloot aan te vatten, zo met de hand op het koele leer, waarmee het metaal was afgewerkt. Het knopje mocht je niet indrukken, je wist immers maar nooit of er een filmpje in zat!

Mijn vader hield van de zelfontspanner. Hij stelde dan het statief op, schroefde de Kodak er op vast met daaraan een soort buigbare injectiespuit, de draadontspannner. Een kennelijk van tevoren bedachte scene werd neergezet, met altijd een plaatsje voor hemzelf erbij. Makkelijk bereikbaar, aan de zijkant, zodat hij eerst door de zoeker kon kijken, dan met de draadontspanner de zelfontspanner af deed gaan en vervolgens nog een paar seconden de tijd had om naar zijn plaats te rennen, zich zo ontspannen mogelijk te gedragen en zo nonchalant mogelijk te kijken en te wachten op de bevrijdende klik. Het resultaat kwam natuurlijk pas na weken wachten, als het filmpje en de afdrukken afgehaald konden worden bij Foto Vonk in de Landstraat. Formaat 9 x 13 centimeter met een geschulpt randje.

Jaren na zijn dood vond ik zijn Kodak met een filmpje er nog in. Ik heb het ontwikkeld en afgedrukt. Deze foto kwam tevoorschijn. Het was ongeveer 1964. De donkergroene velours gordijnen, de eetkamerstoelen met spijltjes, de televisie, het lampje dat er op staat, de klimplant (met kleine groene spijkertjes vastgezet op het zachtboard van de wand), allemaal tekenen van die tijd. De brillen, de parels. De quasi losjes op de schouder gelegde hand, de wat onzekere poging van mijn moeder om mijn vader aan te kijken. Allemaal tijdens eenzestigste seconde vastgelegd en zo’n dertig jaar verborgen in een fotorolletje.

Jongens en meisjes, of je het gelooft of niet, jullie papa’s en mama’s kregen vroeger een borstrok aan als het buiten koud was. Een gebreid wollen soort-van-hemd dat óver je hemd moest. Meestal was het door oma gebreid, van restjes wol. Onze oma breide wat aan de harde kant. Soepele lapjes kwamen niet uit haar handen.

Was de borstrok versleten of te klein dan werd hij uit elkaar gehaald. Als je aan een losgehaald draadje trok kon je zó – trrrrr – de hele borstrok aftrekken. Zo heette dat. Het was een kringelig draadje, dat je dan tot een bolletje kon opdraaien. Oma breide er dan een nieuwe borstrok van. Die was meestal net zo krap als de oude. En net zo stug.

Het was een heel gedoe om de borstrok aan en uit te krijgen. Over je hoofd, dat eigenlijk niet door het gat paste. Fris was het ook niet, en de gehaakte randjes schuurden op je vel. Was je verkouden, dan kreeg je eerst een vettig smeersel op je borst, dan je hemd aan, dan je borstrok, soms een flanellen lap ertussen en daaroverheen je pyjama, die op die manier natuurlijk ook te strak zat. En dan maar zweten. Onze papa en mama (en de dokter) dachten dat dat goed voor ons was.

Nou, groot zijn we wel geworden.

Tammo is ziek. En dan wordt ook een hond ineens een ziek hondje. Oortjes naar beneden, staartje laag, de schouders staan wat dun en hoog en hij loopt een beetje onvast.

Tammo hoest als een zeehond. Dat giert het baasje door de keel. Dus ome dok, tevens vriend Sander, wat doen we? Ome dok zegt: doe maar een kinderhoestdrankje. Tuigje in plaats van halsband (dat irriteert de luchtpijp minder). En verder rust.

Kinderhoestdrankje. Ik zeil zo mijn verleden in. De zoete smaak van Nattermann. Ik lustte het zo graag dat ik vaak stiekem een lepeltje extra nam. Of twee. Dat ik ’s nachts wonderlijke ervaringen had weet ik niet aan de ingrediënten van Nattermann. Ik was zo high als de pieten! Nooit zag ik tijd en plaats zo wonderlijk verschuiven als na een overdosis hoestdrank.

De ingrediënten zijn veranderd, Tammo zal vannacht geen tripje maken. Maar de smaak is dezelfde, hij lebbert het lekker van het schoteltje. En kijkt vragend. Nóg een beetje?

‘Geen idee waar ze is’, zei oom. 90 en 91 zijn ze. 67 jaar getrouwd, 72 jaar samen. Ver weg zal ze niet zijn, lopen gaat niet meer.

Ik pakte de plakjes zelfgebakken cake uit. We aten en kletsten wat. Nou ja, ik schreeuwde. Oom is doof.

Oom was 18 toen hij als leerling-horlogemaker naar Drachten ging. ‘Voutn bie aander onder toavel’, had zijn vader gezegd, de voeten bij iemand anders onder de tafel. De baas had een hond en de hond hoorde bij de leerling. Dus oom aan de wandel. Binnen drie dagen wilde hond alleen nog maar met oom. Hij vertelde met glans in zijn vochtige ogen. Thuis geen hond gewend, en toch…

‘Mijn opa had ook een hond, zei hij. Tenminste…’, en zijn ogen dwaalden, alsof hij zijn gedachten afzocht naar iets herinnerbaars. ‘Ja, volgens mij had opa een hond. Maar wie kunnen we het nog vragen? Ze zijn er allang niet meer.’ Hij sprak licht, was soms de draad even kwijt, begon opnieuw.

Tante kwam. Ze was wezen bloemschikken. Ze vond ’t niks, maar het ging om het zijn, zei ze. En het was druk, de hele zaal zat vol. Ze schoof het product van zich af, in de vensterbank. Ze vond het niks.

‘Lekker, de cake bewaar ik voor vanmiddag’, zei ze. ‘Leg maar op tafel, dan vergeet ik het niet.’

Al dagen was het aangekondigd. Heel Nederland kon zich alvast een beetje overstuur maken: eindelijk zomer! Nou ja, één dag. Gisteren.

Vroeg op, er moest van alles gebeuren, aan mij zou het niet liggen. Met Tammo het veld in, wandelen naar Pieterburen. Hij mocht los en kon heerlijk rennen en snuffelen, ik genoot van de natuur en de ruimte. Bij Domies Toen, de prachtige botanische tuin, waren de vrijwilligers druk en vrolijk bezig om er voor het nieuwe seizoen weer iets moois van te maken. Kopje koffie bij Nienke en de jongens, en toen weer terug, door het veld.

Thuis verdween Tammo, voorlopig uitgeteld, in zijn mandje. Voor mij dé kans om een bedje te spitten (het werden er twee, wat een lekkere losse grond, wat al een hoop wormen!) en te beginnen met het schoonmaken van de vlonder. Vriend Sander sms’te dat hij al net zo enthousiast bezig was in zijn tuin. Na een poosje scharrelde Tammo alweer rond, veel te nieuwsgierig naar wat ik aan het doen was.

Aan het eind van de middag waren we moe en tevreden. Allebei een bakkie voer en dat was het wel. Voor vandaag.

Vanmorgen voor dag en dauw. Het klonk als het betere timmerwerk. Toen ik het gordijn openschoof zag ik wie er zo vroeg aan de slag was: Henk Hak, alias Kees Klop, alias Simon de Grote Bonte Specht. Druk bezig om het tweede duur gekochte Vogelbeschermingsnestkastje (invliegopening 28,0 mm, pimpelmeesfähig) te verbouwen tot spechtenkot. In de winter deed hij hetzelfde bij nestkast 1 en kennelijk is het hem goed bevallen.

Zwager vertelde dat spechten nestkasten openbreken die niet in de herfst zijn schoongemaakt. Daar zitten allemaal lekkere torretjes en spinnetjes in, die de moeite van het hakken waard zijn. Deze specht was kennelijk verkeerd voorgelicht. Misschien moet ik er de volgende keer een bordje ‘buit eruit’ bijhangen.

Elk nadeel hep se voordeel: ik heb nu twee riante spechtenonderkomens in de tuin. Lenteklaar. Kom maar, jongens!

Foto: spechtenbistro. Oók van Vogelbescherming!

Wit was het vanmorgen, ijzig wit. Wit van de rijp op het gras en op de bomen. Ieder takje wit van ijskristal. En mistig, wit van mist.

De zon breekt door, het blauw van de lucht is ijsblauw en geeft zo’n klaarheid aan de dag. Wit en blauw kleuren het licht in de kamer, alles frist op.

De zon warmt de oranje beukenbladeren, de ijskristallen smelten, het dooiwater druipt glinsterend langs de takjes naar beneden. Siergrassen die krom buigen onder de zware last van het witte ijs zwiepen zachtjes in de wind en richten zich beetje bij beetje op, terwijl het water drupt. De witglinsterende randjes langs de bamboe, die meewiegen op dezelfde maat, steken fris af tegen het net zo frisse knisperende groen van de blaadjes.

De vogels hebben het ook door, mezen sodemieteren twee aan twee door het gaas en weer terug, ze donderen en buitelen over en onder mekaar, drukdrukdruk in het vogelhoofd.

Het dooit en het druipt, het lekt uit de bomen. Maar het zompt niet. Het knettert!